روایت فرش مشهور اردبیل؛ شاهکاری که در موزه ویکتوریا آلبرت چشم‌نوازی می‌کند
فرش معروف اردبیل با نام‌های قالی شیخ صفی یا فرش اردبیل در جهان شهرت یافته و داستانی دراز برای رسیدن به سالن گالری«جمیل» موزه ویکتوریا و آلبرت لندن دارد.
روایت فرش مشهور اردبیل؛ شاهکاری که در موزه ویکتوریا آلبرت چشم‌نوازی می‌کند
خبرگزاری فارس ـ اردبیل؛ سرویس فرهنگی: به شهادت تاریخ، اوج هنر فرشبافی کشور را باید در دوران صفویان جستجو کرد. در واقع قدمت عالی‌ترین قالی‌های ایران به این دوران باز می‌گردد.
فرش معروف اردبیل که در برخی از کتب معتبر به نام قالی مسجد اردبیل از آن یاد شده، با نام‌های قالی شیخ صفی یا فرش اردبیل در جهان شهرت یافته و داستانی دراز برای رسیدن به سالن گالری«جمیل» موزه ویکتوریا آلبرت لندن دارد.
این قالی به‌دلیل زیبایی و بافت خاصی که دارد شهرت فراوانی داشته و نسخه‌هایی از آن نیز بافته شده است. اما فرش اصلی در موزه لندن به نمایش گذاشته شده است.
مجموعه تاریخی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی در میدان عالی قاپوی اردبیل از بخش‌های مختلفی از جمله چینی خانه، شربت خانه، گنبد الله الله، جنت سرا و مقابر خاندان صفویه را شامل می‌شود که یکی از ده اثر ارزشمند تاریخی ایران محسوب می‌شود.
جدا از تک تک قسمت‌های مختلف این مجموعه بزرگ تاریخی، فرش مشهور به فرش اردبیل یکی از مهم‌ترین و زیباترین آثار این مجموعه است که امروز نسخه‌ای بافته شده از فرش اصلی در آن وجود دارد.
این فرش تاریخی و زیبا که بسیاری از هنرمندان و بازدیدکنندگان را در موزه ویکتوریا و آلبرت به خود جلب کرده و مات و مبهوت خویش می‌سازد، حکایتی دارد، خواندنی.
فرش تاریخی اردبیل، اخیرا در فهرست ۵۰ شاهکار هنری برگزیده جهان قرار گرفته است. سندی در دسترس نیست که اصل این فرش به دستور چه شخصی بافته شده، اما نوشته‌های برخی منابع این احتمال را تقویت می‌کند که طهماسب اول در سال ۹۳۰ هجری قمری دستور بافت فرش را صادر کرده است.
این شاهکار هنری با ۳۲ میلیون گره به دست استاد مقصود کاشانی بافته شده و بافته‌شدنش نیز ۱۶ سال به طول انجامیده است.
استاد مقصود کاشانی در طراحی و نقشبندی این فرش‌ها نهایت خلاقیت را به‌کار بسته و در نهایت به شاهکاری رسیده بود که در همان زمان چشم‌ها را خیره می‌کرد و تحسین هر بیننده‌ای را برمی‌انگیخت.
گفته می‌شود که نقشه این فرش براساس تصویر سقف قندیل‌خانه مجموعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی طراحی شده و افرادی که وارد این مکان می‌شده‌اند کف و سقف تالار را به یک نقش می‌دیدند.
قالی اردبیل یک سند تاریخی نیز محسوب می‌شود چرا که دارای تاریخ و امضای بافنده فرش است. تار و پود آن ابریشمی است و گره‌های فارسی دارد. در هر اینچ مربع آن حدود ۱۷*۱۹ گره وجود دارد.
بالای این قالی نوشته شده است؛ جز آستان توام در جهان پناهی نیست/ سر مرا به جز این در، حواله‌گاهی نیست.
اما در خصوص چگونگی خروج و انتقال این فرش به خارج از کشور گفته شده که این قالی تا اواخر عصر قاجار زینت بخش تالار دارالحفاظ بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی بوده است، در آن زمان به علت وقوع زمین‌لرزه‌ای نسبتا شدید، بقعه به تعمیراتی نیاز پیدا می‌کند و به همین بهانه این فرش به به یک شرکت انگلیسی که در آن زمان دستی در کار تجارت فرش داشته، فروخته می‌شود و در اندک زمانی این فرش از کشور خارج می‌شود.
البته سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل تصمیم به بازبافت قالی اردبیل گرفته و نهایتا در سال ۸۲ بافت این فرش به اتمام رسید.
عنصر اصلی تشکیل‌دهنده این اثر منحصر به فرد را پشم تشکیل می‌دهد. مانند اغلب منسوجات این اثر نیز از تار و پود تشکیل شده است. سطح قالی اردبیل از یک طرح یکپارچه نسبتا ساده با اجزای قرینه و یک شمسه در وسط آن که دو چراغدان در طول آن قرار دارد، پوشیده شده است.
نقشه این فرش به‌دلیل استفاده نکردن از شکل‌های هندسی مرسوم آن زمان، به طور کامل ابتکاری است. به‌طوری‌که پس از گذشت سال‌ها اکنون نیز هر فرش که به این نقش بافته شود، به نام نقشه شیخ صفی و یا نقشه فرش اردبیل خوانده می‌شود.
در طراحی نقشه فرش اصلی، دریایی از حرکت‌های لطیف ساق و برگ گیاهی که در آن از رنگ‌های زیبا استفاده شده است، نگاه ما را خیره می‌کند.